W dniu 31 stycznia 2023 r. w siedzibie LUTW dr Adam Kaczyński wygłosił wykład na temat: „II Wojna Światowa – walki na terenie Legionowa i Jabłonny”. Opowiadał on o krwawych walkach, do których doszło na tych terenach jesienią 1944 roku. Walki o podejście do Legionowa były niezwykle zażarte i krwawe. Na niewielkim odcinku pomiędzy Żeraniem a Legionowem wojska niemieckie broniły się przed atakującymi wojskami polskimi i sowieckimi przez dwa tygodnie. Stoczona wówczas bitwa o Jabłonnę była jednym z najbardziej zapomnianych epizodów w dziejach Wojska Polskiego, mimo że kilkanaście dni walk o Buchnik i Jabłonnę kosztowało życie wielu polskich żołnierzy. Do dziś na tym terenie widoczne są pozostałości tamtych wydarzeń.
Zdobycie Jabłonny nie oznaczało końca zagrożenia. W nocy z 30 na 31 października na obszarze zajętym przez wojska polskie doszło do szeregu wybuchów. Całkowitemu zniszczeniu uległo kilkanaście budynków. Wybuchały także miny rozmieszczone przy drogach. W dniu Wszystkich Świętych saperzy rozpoczęli akcję sprawdzania ocalałych zabudowań. Szczególną uwagę poświęcono pałacowi w Jabłonnie, we wnętrzu którego nie znaleziono żadnych ładunków. Jednak dalsze sprawdzenie terenu wokół budowli doprowadziło do wykrycia starannie zamaskowanego za pomocą liści opadłych z drzew podkopu pod fundamenty pałacu, w którym umieszczono ładunki wybuchowe. Kolejną minę odnaleziono przy głównym wejściu do pałacu. Wykryte ładunki o wadze 400 kg były uzbrojone w zapalniki czasowe ustawione na dzień, w którym udało się je rozbroić. Oprócz pałacu zaminowane były także wszystkie budynki gospodarcze. Podczas rozminowywania jednego z nich doszło do tragedii. Saperzy, po zlokalizowaniu kolejnej miny i wyjęciu zapalników, rozpoczęli wynoszenie materiału wybuchowego. W tym momencie nastąpił wybuch, który zabił 3 saperów. Okazało się, że nieprzyjaciel oprócz chemicznych zapalników czasowych zainstalował, rozmieszczone w samym materiale wybuchowym, zapalniki reagujące na ruch, w związku z czym wyjmowanie kolejnych partii materiału wybuchowego doprowadziło do eksplozji.
Oprócz rozbrajania min na terenie pałacu saperzy musieli likwidować także konwencjonalne pola minowe oraz dokładnie sprawdzać pozostałe po walkach gruzowiska i ruiny budynków. O tym, że było to działanie niezbędne, świadczy wykrycie 330-kilogramowej miny, wkopanej na głębokość półtora metra i przysypanej dodatkowo gruzami kościoła w Jabłonnie.
Wykład był bogato ilustrowany zdjęciami z terenów walk oraz fotografiami autentycznych map sztabowych i oryginalnych rozkazów wojsk z tego okresu. Wśród prezentowanych dokumentów znajdował się niezwykle ciekawy raport, poświęcony walce kontrbateryjnej podczas walk o podejścia do Legionowa w październiku 1944 r. W dokumencie tym, oprócz schematów położenia poszczególnych celów, znajdują się także unikatowe fotografie, ukazujące efekty trafień pocisków artyleryjskich.
Wykład cieszył się dużym zainteresowaniem uczestników.
Ewa Lipińska
Z-ca dyr. LUTW
Zdjęcie: Autorstwa Bundesarchiv, Bild 101III-Zschaeckel-186-36 / Zschäckel, Friedrich / CC-BY-SA 3.0, CC BY-SA 3.0 de, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=5478376